По законам гор - Генрик Малян (кинорежиссер, Нар. артист СССР)
Это произошло высоко в горах. Ситуация обыденно-жизненная — пастухи после тяжелого дня решили немного расслабиться: развели костер, приготовили шашлык из двух барашков, выпили, закусили. Но барашки были не из их стада… Причем хозяин заблудившихся животных оказался с пастухами за одним костром, пил и ел с ними, не подозревая ни о чем. Но потом из райцентра приехал милиционер по делу о затерявшихся овцах и их краже. Пастухи же никак не могли взять в толк, о какой краже могла идти речь. Ведь это они и их овцы, они и их горы, и разве человек может обокрасть самого себя? Вот и весь сюжет. Но если бы все шло согласно логике, здесь не было бы места ни автору сценария Гранту Матевосяну, ни режиссеру Генриху Маляну. И вот в картине наступает момент, когда по одну сторону баррикад остаются пастухи и… милиционер. По другую же сторону — все статьи Уголовного кодекса.
Генрих Малян и Фрунзик МкртчянМалян с оператором Кареном Месяном приступили к работе, не имея ни готового сценария, ни съемочной группы, ни камеры, ни пленки. Просто оба были влюблены в прозу Гранта, в его непривычных героев и непривычные истории, с ними происходящие. В это же время Гранта Матевосяна отправили на всесоюзные сценарные курсы в Москве. Вскоре был утвержден один из вариантов сценария под названием «Мы и наши горы».
Говорят, Малян очень боялся, что Матевосяну фильм не понравится. Чтобы задобрить друга, режиссер снял в одном эпизоде членов семьи Матевосяна, которые в картине стали ближайшими родственниками лейтенанта в исполнении Соса Саркисяна. Эту роль, кстати, Малян с самого начала планировал для Соса. «Однажды прихожу на студию, вижу Генрих сидит поникший, бледный, — рассказывает актер. — Оказалось, что Фрунзик захотел сыграть лейтенанта, чуть ли не драку устроил с ним из-за этого. Впрочем, в итоге все остались при своих ролях, а Матевосян результатом остался доволен».
{youtube}3itTd6s4_EQ|640|400|0{/youtube}
Гюмрийская геометрия
Когда Генриха просили рассказать о своей творческой биографии, он по-маляновски деликатно давал понять, что было бы неплохо начать разговор с «Треугольника». И вовсе не потому, что он недооценивал свои предыдущие фильмы — «Путь на арену», снятый в соавторстве с Левоном Исаакяном, или ставший настоящим хитом «Парни музкоманды», созданный совместно с Генрихом Маркаряном, или «Мсье Жак и другие». Просто «Треугольник», поставленный по сценарию Агаси Айвазяна, стал новым этапом в его творчестве, первенцем в серии картин, где он заговорил не о подвигах «советского человека — труженика и воина», а о своем народе и его безвестных героях.
«Треугольник» стал новым словом в армянском кино, причем понятным не только армянину. Как-то в середине 1980-х, попав в Ленинакан (ныне Гюмри), я решила найти кузницу, которая стала главным местом действия фильма. Интересно, что каждый, кого я спрашивала о ней, говорил, что это буквально в двух шагах от его дома. В голове крутилась сложная математическая задача — так сколько же кузниц всего было? Оказалось, все же одна. Просто всем хотелось, чтобы она находилась именно рядом с его домом. И вовсе не для того, чтобы как-то примазаться к чужой славе, а чтобы стать частью этой дружной семьи кузнецов. Впрочем, породниться с ней были не прочь не только жители Ленинакана. После выхода картины невероятным образом в роду каждого армянина обнаружились кузнецы, а в биографии всплыли ситуации, в которые попадали герои «Треугольника». Каждому были близки понятия «честь», «дружба» и «преданность». И, уж совершенно точно, в душе каждого армянина жила боль по утраченной родине Эргир, которая осталась не в столь отдаленном прошлом, да и географически была не очень далеко. Никто из героев фильма не говорил вслух о той родине, об оставленном доме. Просто иногда тоску по ней выдавали глаза и песни, которые поются тихо, почти неслышно. Ну а когда однажды за обедом, после нескольких тостов, все пятеро кузнецов попытались спеть веселую застольную песню, у них ничего не вышло. И дело совсем не в том, что хоровое творчество не присуще армянам — просто здесь каждый поет о своем. Веселые, остроумные, добрые, отзывчивые, они работают без устали с утра до ночи, но всегда рады гостям кузницы, похожей на треугольник, и готовы броситься на помощь друзьям, попавшим в беду. Они вместе веселятся и грустят, радуются каждому новому дню, шутят, смеются и выстраивают свои отношения с этой суровой жизнью.
«В 1968 году «Треугольник» был показан на Всесоюзном кинофестивале в..
http://yerevanmagazine.com/chelovecheskoye_kino/
{youtube}Nx32N93UU5c|640|450|0{/youtube}
Հենրիկ Մալյանը Մհեր Մկրտչյանի մասին
Ես գիտեմ նրա երեւակայության ու շնորհքի անսպառ հնարավորությունները, եւ ներկա եմ եղել նրա կերպարների ստեղծման ելեւէջներին, ես տեսել եմ նրան մտածելիս, տեսել եմ շփոթված, տեսել եմ լարված, տեսել եմ բարկացած եւ տեսել եմ հրճվանքով լի ու երջանիկ… Բոլոր վիճակներում էլ նա հետաքրքիր է, նա ստեղծագործող է, նա խելոք է:
Շատերին թվում է, թե Ֆրունզիկ Մկրտչյանի արվեստը հեշտությամբ ծնվող, պատահականորեն հմայող արվեստներից է, որ նա իր աջ ու ձախ գրպաններում ունի բազմաթիվ դերասանական գույների եւ հնարքների պահեստ եւ ցանկացած պահին այդ հնարքները խաղից ու համադրումից «սարքում է» կերպար, սարքում է գույն, եւ հաջողությունն ապահովված է…
Այսօր ես գիտեմ, որ նրա բոլոր տեսակի դերասանական գյուտերը եւ մանրամասները ծնվում են նրա հոգու պահեստից, մի պահեստ, որտեղ նա` մանուկ հասակից տպավորվող, զգայուն, խելացի երեխան, պատանին, երիտասարդը, կուտակել է, կուտակել է եւ այժմ շռայլորեն ծախսում է իր արվեստում…
Այդ հաստատ այդպես է, եւ համոզվելու համար թող կասկածողը զրուցի Ֆրունզիկի հետ, թող լսի նրա մանկության պատմությունը, լսի նրա պատմություններն իր հոր մասին, մոր մասին, կյանքով ու զգացմունքներով լի գյումրեցիների մասին, լսի ու չմոռանա նայել Ֆրունզիկի աչքերին, մի փոքր խոնավացած լուրջ աչքերին…
Ես ներկա եմ եղել տարբեր արվեստագետների եւ ոչ արվեստագետների զրույց-վեճերին` Ֆրունզիկ Մկրտչյանի մասին: Ասել են, թե վերջիվերջո նրա արվեստը մեծ արվեստ չէ, որ նա ուղղակի կրկնում է իրեն, ինքն իրեն ստացվող կերպարներ է ստեղծել միայն…
Փորձիր համեմատել Ֆրունզիկի ստեղծած կերպարները միմյանց հետ, համեմատիր ոչ թե քիթ ու մորուքով, այլ կերպարների ներսով, ներքինով եւ, ազնիվ խոսք, անհնար է գտնել որեւէ նմանություն, նմանությունը միայն խաբուսիկ է, միայն արտաքին է…
Երջանկություն է, որ Ֆրունզիկը կինո եկավ, կարող էր չգալ: Կարող էր չգալ, եթե մի փոքր էլ երկար իշխեր սիրունատես հյուրերի թափանցումը հայկական էկրան, եթե մի քիչ էլ երկար իշխեր «Հայֆիլմի» ռեժիսորների մոտ ընդհանրապես ֆիլմ անելու տենդենցը, եթե 50-ական թվականների հայկական կինոյի հոգեբանությունը երկարաձգվեր…
Իսկ հիմա…
Ես ներկա եմ եղել մեր «Մենք ենք, մեր սարերը» ռուսերեն կրկնօրինակելու աշխատանքներին…
Կիսամութ դահլիճում ես հետեւում էի ձայնագրող ռուս անվանի դերասաններին, ռեժիսորին, որը հարյուրավոր խորհրդային ու արտասահմանյան ֆիլմերի կրկնօրինակումն է ղեկավարել, եւ ահա մեր Խորեն Աբրահամյանը, Սոս Սարգսյանն ու Ֆրունզիկ Մկրտչյանն են մեր էկրանի վրա: Հիացած ժպտում են ռեժիսորը, դերասանները եւ ծպտուն չեն հանում, իսկ ժապավենի օղակը նորից ու նորից պտտվում է էկրանի վրա…
“Черт возьми, как это они умеют делать, как это нешаблонно, как это интересно…”:
Եվ ապա ամենաանսպասելին` “Смотрите, учитесь, вот вам урок мастерства…”:
Ֆրունզիկի հետ ես դեռ շատ կաշխատեմ, իրար հետ մենք կունենանք եւ´ հաջողություններ, եւ´ իհարկե, նաեւանհաջողություններ: Մենք կկիսենք իրար մեջ այդ հաջողություններն ու անհաջողությունները, իսկ ես մտքիս ինչ-որանկյունում, որպես գաղտնիք, կիմանամ, որ հաջողությունների շատերի պատճառն ինքն է, իսկ անհաջողություններինը` ես…
Հենրիկ Մալյան,
«Երկխոսություն երրորդի համար»
Երեւան, 2010, էջ 179-181