Տղամարդիկ. ընկերական ջերմ սիրո պատմությունն ու ինքնաթիռում գրված նոտաները

«Մեր կինոն». Տղամարդիկ. ընկերական ջերմ սիրո պատմությունն Life.panorama.am-ն ընթերցողների ուշադրությանն է ներկայացնում «Մեր կինոն» խորագրով շարքը, որի շրջանակներում անդրադառնում է հայկական ֆիլմերի ստեղծման պատմությանը, դրանց առանձնահատկություններին: Երբեմն, հերոսներն իրենց շուրթերով կպատմեն մինչ այժմ անհայտ դրվագներ: Կներկայացնենք նաև բացառիկ, առ այսօր չհրապարակված լուսանկարներ: Խորագիրը կշարունակենք՝ անդրադառնալով «Տղամարդիկ» ֆիլմին:
Ասում են՝ երբ 1972-ին էկրան բարձրացավ «Հայֆիլմի» «Տղամարդիկ» կատակերգությունը, Երևանի բնակիչները սկսեցին համատարած կերպարանափոխվել: Տղամարդիկ հագնվում էին ճիշտ այնպես, ինչպես ֆիլմի հերոսները, կրկնում էին վերջիններիս խոսքերն ու ժեստերը, իսկ կանայք ձգտում էին նմանվել գլխավոր հերոսուհուն՝ Կարինեին, կրկնօրինակում էին ամեն ինչ՝ սանրվածքը, հագուստները, կոշիկը, անգամ՝ հերոսուհու քայլվածքը: Խոսակցություններ կան այն մասին, որ գծավոր կտորները խանութներում սպառվում էին վայրկենապես և անհավանական քանակով. չէ՞ որ գեղեցկուհի Կարինեն հենց այդ կտորից կիսաշրջազգեստ էր հագնում:
Ռեժիսոր Էդմոնդ Քեոսայանը փորձել է ստանալ ընկերական ջերմ սիրո զգացումի վրա հիմնված ֆիլմ, ինչը հեշտ չի եղել: Լևոնի դերակատարը՝ Ռաֆայել Քոթանջյանը, մեզ հետ զրույցում պատմեց, որ ընդունող հանձնաժողովը, ծանոթանալով դրա նախնական տարբերակին, մի շարք դիտողություններ է արել, որից հետո ռեժիսորին հարցրել են, թե երբ պատրաստ կլինի նոր տարբերակը: Քեոսայանի պատասխանը եղել է կարճ ու հաստատուն. «Վաղը»:


Եվ իսկապես, հաջորդ օրը նա հանձնաժողովին ներկայացրել է միանգամայն այլ ֆիլմ՝ բոլոր շտկումներով հանդերձ: Մեկ օրում Քեոսայանն արել էր այնպիսի աշխատանք, որի համար կպահանջվեր 3-4 ամիս: Ռաֆայել Քոթանջյանն ասում է, որ դրանից հետո ռեժիսորին նկատողություններ անելիս հանձնաժողովի անդամներն առավել անհամարձակ էին, թեև նրանք մի նկատառում էլ ունեին. ասում էին, որ այն տեսարանը, որտեղ սիրահարված տղան հերոսուհու հետ իրենց գյուղում է, հարկավոր չէ ներառել ֆիլմում, փոխարենը, լավ կլիներ նմանօրինակ տեսարան ստանալ քաղաքում:
«Քեոսայանն ասաց՝ այ այդ մեկը ես չեմ անի, գլխավոր հերոսը գյուղացի է, ուրեմն կարևոր այդ տեսարանը պետք է նկարահանվի հենց գյուղում: Եվ իրոք, այդ տեսարանը մնաց անփոփոխ»,-պատմեց Ռաֆայել Քոթանջյանը:
Ով դիտել է ֆիլմը, կհիշի այն դրվագը, որտեղ տղամարդիկ փորձում են նետվել պատշգամբից: Ասում են՝ Մհեր Մկրտչյանը վախեցել է այդ բարձրությունից, և այն դրվագը, որտեղ նա հրաժարվում է ցատկել, բեմականացված չէ: Պարզվում է՝ եղել է ևս մեկը, ով շատ է վախեցել նկարահանումների ժամանակ: Դերասան, երգիչ Արամոն ընդամենը չորս տարեկան էր, երբ հայրը՝ Ավետիք Գևորգյանը՝ Արամի դերակատարը, կերտում էր գլխավոր հերոսի կերպարը:
 Տղամարդիկ. ընկերական ջերմ սիրո պատմությունն«Հիշում եմ, որ երբ հայրս ուզում էր ցատկել պատշգամբից, ես լալիս էի: Էդմոնդ Քեոսայանը շատ խիստ էր նկարահանման հրապարակում, և երբ տեսավ, որ ես լալիս եմ, մայրիկիս խնդրեց հեռացնել ինձ այդտեղից. դրանից հետո միայն հնարավոր եղավ նկարահանել տեսարանը»,-մեզ հետ զրույցում պատմեց Արամոն:
Նա հիշեց «Տղամարդիկ» ֆիլմի հետ կապված մեկ այլ պատմություն, որը լսել է հորաքրոջից՝ Ղազարյանի կնոջ դերակատարուհուց՝ Լաուրա Գևորգյանից:
«Հորաքույրս ասում էր, որ Էդմոնդ Քեոսայանը շատ է ցանկացել՝ ֆիլմի ավարտին ձյան տեսարան ներառել: Բայց այդ ժամանակ հոկտեմբեր ամիսն էր, ձյուն չկար, իսկ մինչև ձմեռ սպասել չէին կարող: Արի ու տես, որ ռեժիսորի ցանկությունն իրականություն է դարձել. դժվար է եղել հավատալ, բայց հենց հոկտեմբերին ձյուն է տեղացել, ու Քեոսայանն այդ տեսարանը նկարահանել է երկու ժամում»,-պատմեց Արամոն:
Այդ հրաշքի առիթով Մհեր Մկրտչյանն ասել է. «Էդմոնդը որ խոսում է, նրա ձայնը գնում է սարի ծերն, ու պատասխանը հետ է գալիս»:
Արամոն հիշեց հորաքրոջ պատմածներից մեկ այլ ուշագրավ հանգամանք ևս. այն տեսարանը, որտեղ Ղազարյանի դերակատարը՝ Արմեն Ջիգարխանյանը, կնոջ հետ երգում էր «Քամին զանա»-ն, Լաուրա Գևորգյանը բարձր ջերմություն ուներ և հազիվ է նկարահանվել այդ դրվագում:
Դժվար է եղել նկարահանել մեկ այլ տեսարան ևս: Մի էպիզոդ կա, որտեղ Մհեր Մկրտչյանը և Վալենտին Պոդպոմոգովը զրուցում են, տաքսու վարորդը պատմում է իր սիրահարված ընկերոջ՝ Արամի հուզիչ պատմությունը: Այդտեղ, ըստ սցենարի, տղամարդիկ պետք է լաց լինեին: Մհեր Մկրտչյանի համար դա հեշտ լուծերի հարց էր. ընդամենը մեկ դուբլից հետո նա լաց է եղել, իսկ ահա Պոդպոմոգովը, ով մասնագիտությամբ նկարիչ էր, դժվարացել է ազատություն տալ արցունքներին, և դրա համար ստիպված են եղել դիմել գլիցերինի օգնությանը:
 Տղամարդիկ. ընկերական ջերմ սիրո պատմություննՈւշագրավ է նաև ֆիլմի երաժշտությունը գրելու պատմությունը: Պարզվում է՝ դրա որոշ հատվածներ ստեղծվել են ինքնաթիռում՝ Մոսկվա մեկնելու ճանապարհին. «Եթե մուսան գալիս է, նույնիսկ ինքնաթիռի մեջ կգա: Որոշ հատվածներ գրել եմ հենց ինքնաթիռում, առանց դաշնամուրի»,-մեզ հետ զրույցում նկատեց ֆիլմի կոմպոզիտորը՝ Ռոբերտ Ամիրխանյանը: Նրա խոսքով՝ ինքը փորձել է գտնել այն բանալին, ինչի միջոցով ֆիլմի հիմքում ընկած գաղափարը, որն ավելին է, քան ընկերոջ հանդեպ սերը, հասու լինի պարզ մարդուն:
Այդ բանալին գտել է նաև ռեժիսորը, որով նա բացել է նախ դերասանների, ապա, նրանց միջոցով նաև՝ ֆիլմը դիտողների սրտերը, և պատահական չէ, որ երևանցիները ֆիլմի պրեմիերայից հետո գնում էին Մոսկովյան փողոցի այն նույն տաքսու կանգառ, որտեղ նկարահանվել էին որոշ տեսարաններ և հույս ունեին հանդիպելու իրենց սիրելի հերոսներին:
Ամեն հնար գործադրելով` երեք վարորդներ փորձում են իրենց երկչոտ ընկերոջը ծանոթացնել նրան դուր եկած աղջկա հետ:

Հեղինակ Աննա Բաբաջանյան
Հունիսի 21. 2014 թ.
https://life.panorama.am/hy/news/2014/06/28/tghamardik-film/182567

Печать

Կանանց ծեծկռտուք` հանուն Ֆրունզիկի

-Фрунз, Фрунз, это же Фрунз,- վանկարկումները, որոնք հնչում էին 1977-ին Ռուսաստանում պարզապես ամեն քայլափոխի, մինչև հիմա էլ ֆիլմի դիմահարդար Անահիտ Աղաջանյանի ականջներում են: Այս լուսանկարում Մհեր Մկրտչյանի հետ աջից հենց ինքն է`Անահիտը, իսկ ձախից դերասանի դուստրն է` Նունե Մկրտչյանը: Պահն անմահացրել են Սովետսկ քաղաքում, որտեղ նկարահանվում էր «Զինվորն ու փիղը» ֆիլմը: Աղջիկները ֆիլմի նկարահանող անձնակազմի հետ հանգրվանել էին քաղաքի  հյուրանոցներից մեկում: Լուսանկարն այդ օրերի հետ կապված բազմաթիվ ջերմ հիշողություններ է արթնացնում, որոնցից մեկն էլ Անահիտ Աղաջանյանի պատմածն է: Այն իրողությունը, որ Մհեր Մկրտչյանի հետ նկարահանման ամեն օրը պետք է տոնի վերածվեր, դժվար չէր կանխատեսել, բայց այն, ինչին այդ օրերին ականատես եղան աղջիկները, հետո արդեն կատակերգական ինչ-որ ֆիլմից մի դրվագ էր հիշեցնում ու կրկնող ժապավենի նման հաճախ էր անցնում նրանց աչքի առջևով: Կասկածից վեր էր, որ այդ «ֆիլմի» գլխավոր հերոսը ևս պետք է Մհեր Մկրտչյանը լիներ:

«Նունեն ու ես մեր սենյակում նստած էինք, մեկ էլ Վահագը` Ֆրունզի չորսամյա որդին, վազեց մեզ մոտ ու ասաց, որ հյուրանոցի աշխատակիցը շտապ կանչում է ներքև: Իջանք հյուրանոցի ռեստորան, մեկ էլ այդ մարդն ասաց. «Վազե´ք, թե չէ ձեր հորը (շատերին թվում էր, թե Անահիտը ևս Մհեր Մկրտչյանի դուստրն է -հեղ.) դրանք կսպանեն»:  Մտանք ռեստորան ու ի՞նչ տեսնենք` երկու ռուս կին Ֆրունզին ձեռքից ձեռք են խլում ու իրար ծեծում են: Մեկն ասում է. «Ի´մն է», մյուսն ասում է. «Չէ’, իմն է»: Ֆրունզն էլ մեկ մեկին է նայում, մեկ` մյուսին: Դուք պետք է տեսնեիք նրա շփոթահար, բայց միաժամանակ ինքնագոհ դեմքը: Դա իսկապես կարող էր ֆիլմի կադր լինել», -ծիծաղելով հիշում է Անահիտ Աղաջանյանը:

Արդյունքում աղջիկները փրկում են Մհեր Մկրտչյանին երկու կանանց ճիրաններից, բայց  դա, արի ու տես, ամենևին էլ դերասանի սրտով չէր. «Կռվի ընթացքում ընկել էր գետնին, բռնեցինք, որ հանենք` փնթփնթում էր, ասում էր. «Ինչո՞ւ ինձ հանեցիք այնտեղից, ախր ինձ համար կանայք կռիվ էին տալիս...»: Ինքն էլ բավական ծանր էր, մեծ դժվարությամբ դուրս բերեցինք ռեստորանից: Ի դեպ, Ֆրունզի կինը`Դոնարա Մկրտչյանն էլ էր այդ օրերին հյուրանոցում, ու բոլոր այդ պատմություններից տեղյակ էր», -հիշում է Անահիտը:

Գուցե հենց իրեն այդ «էպիզոդիկ ուրախությունից» կտրելու համար էր, որ Մհեր Մկրտչյանը որոշեց աղջիկների գլխին մի լավ խաղ խաղալ: Նույն այդ օրերին Անահիտն ու Նունեն հաճախ էին զբոսնում Սովետսկում, և այնպես էր ստացվել, որ այնտեղ ապրող գնչուներից մեկը սիրահարվել էր Անահիտին, հետևել էր աղջիկներին ու իմացել հյուրանոցի տեղը: Դա էլ բավական չէր, գնչուն բարոնի հետ եկել էր հյուրանոց`աղջկա  հետ ծանոթանալու: Հենց այստեղ էլ Մհեր Մկրտչյանը որոշում է իմպրովիզ անել ու ոտքի վրա խաղալ իր ամենակոմիկ դերերից մեկը:

«Ֆրունզը Դոնարային ուղարկել էր մեր հետևից, ասել էր`թող շուտ իջնեն ներքև: Իջանք, ինձ ասաց. «Սուս, ինչ ասեմ` ձայն չհանես, ոչ մի բան չխոսես»: Մեկ էլ տեսնեմ` բարոնին հարցնում է. «Сколько вы даёте?»: Ու ի՞նչ, խոսակցությունից հասկանում ենք, որ Ֆրունզը ոչ ավելի, ոչ պակաս, ինձ վաճառում է գնչուներին: Դոնարան նայեց մեր դեմքին, զգաց, որ գլխի չենք ընկնում`ինչ է կատարվում, Ֆրունզին ասաց. «Դե լավ, վերջացրու, երեխեքը լուրջ են ընդունում»: Բայց ինքը, միևնույն է, կանգ չէր առնում, մեկ էլ թե. «Բայց ես լուրջ եմ ասում, էս մարդիկ լիքը փող են տալիս...»: Մենք, իհարկե, հետո հասկացանք, որ հոգիներիս հետ է խաղում, ես ասացի, որ գնչուները վտանգավոր են, իրենց հետ չի կարելի նման կատակներ անել, մեկ էլ Ֆրունզն իրեն բնորոշ կտրուկ ձևով ասաց. «Молчи!», հետո շրջվեց բարոնի կողմը, ասաց. «Я её убю, она сказала, что любит другого»:

Ու հենց Մհեր Մկրտչյանը մի կերպ համոզում է գնչուներին, որ գնան, շրջվում է աղջիկների կողմն ու ասում. «Էս ձեզ նրա համար, որ փողոցները չընկնեք, հետևներիցդ մարդ չբերեք...»: Հետո, երբ օպերատորներն այնքան էին ծիծաղել, որ հազիվ էին ոտքի վրա կանգնում ու նույնիսկ Մհեր Մկրտչյանին կատակով ասում էին. «Իրոք, ծախեիր էլի Անահիտին, փողի մեջ կլողայինք...», արդեն պարզ էր, թե որն էր լինելու առաջիկա շաբաթների թոփ թեման: Այսպիսով` բացառաիկ միջավայրը կար, պատմությունները` կային, և, բարեբախտաբար, այդ պահերն անմահացնող լուսանկարներ էլ կան: Ներկայացնում ենք ևս մի նկար, որտեղ ֆիլմի անձնակազմն է, այս անգամ «գլխավոր դերում» փիղն է, իսկ ահա հետևի ֆոնին այն նույն հյուրանոցն է, որտեղ հանգրվանել էին մեր պատմության հերոսները:

Բացառիկ լուսանկարները` Անահիտ Աղաջանյանի և Լևոն Աթոյանցի արխիվից:

Աննա Բաբաջանյան     07.12.2022
http://art-collage.com/post/kananc-tsetskrtuq-hanun-Frunziki?fbclid=IwAR0Q3jqNlhxQwb1N5cyWS6En4jqcS2bBxPUxJfhf4xt3sagz0qarUSgYa9o