Հայտնի մարդկանց կյանքի անհայտ էջերից.

                                                               ԱՊՐԱԾ և ՉԱՊՐԱԾ ՏԱՐԻՆԵՐ ՈՐՈՆՔ ԱՆՄԵԿՆԵԼԻ ԵՆ

Պոետ, նկարիչ, ողբերգակ, կատակերգակ, լաց ու ծիծաղ, առեղծվածային գաղափարներով շաղախված մարդկային ոգու որակների արտասովոր ամբողջություն Մհեր Մկրտչյան անհատի մեջ:
Ինքն էր և իրականությունը, որով ապրում էր, տրտմում, ստեղծագործում և անվերջ մտորում...
Նա իր փառքի բարձունքում երբեք չմեծամտացավ, հոգու խորքում և արտաքուստ այն նույն Ֆրունզն էր, տեքստիլի Ֆրունզը' շատ ընկերասեր և մարդկային հետաքրքիր ձիրքերով օժտված:

---

ՄՏՈՐՈՒՄ է ՖՐՈՒՆԶԻԿԸ

«Ես չհասցրի մանկության ունենալ և չհասցրի խաղալիք, երեխա, մանկապւսրտեզ...
Ամեն անգամ, երբ հիշում եմ իմ մանկությունը, չգիտեմ ինչու, այն ինձ ներկայանամ է հեծանիվ քշող փոքրիկ տղայի տեսքով: Գուցե մանկության տարիների միակ երազանքս հեծանիվ ունենալն էր, որն այդպես էլ չունեցա, և չորսուկես տարի իմ մանկության երազանքը մնաց փակ դռան հետևում: Խանութի դռան վրա մեծ կողպեք էր ու ինչ-որ մեկի ձեռքով անվարժ գրված թուղթը` «Փակ է պատերազմի պատճառով»:
Եվ փշրվեց Ֆրունզիկի մանկության այնքան պարզ ու հասկանալի բաղձանքը, նրա տխրամած աչքերում կարծես կանխորոշվեց դժբախտ ճակատագիրը... Այդպես էլ ողջ կյանքում նրա հոգում խլրտում էր մանկան զուլալ միամտությունն ու հետաքրքրասիրությունը:
Եվ այսքանից հետո ինչո՞ւ զարմանալ, երբ լոսանջելեսյան հյուրախաղերի ժամանակ հրավիրվում է հանդիպման մանկապարտեզի երեխաների հետ և տեսնելով նրանց քնած` չի թողնում, որ արթնացնեն ու խանգարեն երեխաների հանգիստը: «Պառկեցի վտքրիկների կողքին և քնեցի: Դու մի ասի, երազում խոսել եմ նրանց հետ, լուսանկարել էին»: Հաջորդ օրը մարդիկ կարդամ ու լալիս էին:
Մհեր Մկրտչյանը նկարահանման հրապարակում առաջին անգամ հայտնվեց 1955-ին` «Հասցեատիրոջը որոնելիս» արդյունաբերական դրամայում: Փայլուն դերասանների կողքին, ինչպիսիք էին Խորեն Աբրահամյանը, Մետաքսյա Սիմոնյանը, Հրաչյա Ներսիսյանը և Վարդուհի Վարդերեսյանը, Մհերին բաժին հասավ անանուն դեր, որը նույնիսկ չհիշատակվեց տիտրերում: Իսկական հռչակ դերասանը ստացավ երկու տարի անց` «01-99» կարճամետրաժ ֆիլմում`Գարսևանի դերում (լուսանկարում)

ՄԱՆԿՈՒԹՅԱՆ ԵՎ ՊԱՏԱՆԵԿՈՒԹՅԱՆ ԱՐԱՀԵՏՈՎ
 

Ծանր է եղել Ֆրունզիկի մանկությունն ու պատանեկությանը: Մուշից ու Վանից գաղ­թած ծնողները` Մուշեղն ու Սանամը, մեծանում են Ալեքսանդրապոլի որբանոցներից մեկում, ստեղծում են ընտանիք և մեծացնում չորս զավակ` երկու տղա, երկու աղջիկ: Դերասան դառնալու նրա հակումը սկիզբ է առել իրենց թաղի Տեքստիլւսգործների ակումբից, որը հենց իրենց տան դի­մաց էր և մինչև հիմա էլ կա: 
«Պատահական ու հետաքրքիր եղավ իմ մուտքը տեքստիլի ինքնագործ թատերական խումբ: Այդ օրը պիտի ներկայացնեին «Նամուսը», իսկ ծա­ռայի փոքրիկ դերասանը հիվանդացել էր: Կինոմեխանիկը, որի աշակերտն էի, ինձ տարավ ներկայացրեց թատերախմբին:
ժամանակ չունեին ընտրություն կատարելու, և ստացվեց, որ ես պետք է փրկեի դրությունը: Լուրջ, դրամատիկ ու լարված գործողության ընթացքում բեմ մտա` փլավով լի ափսեն ձեռքիս: Բոլորը շատ զարմացան, երբ իմ հայտնվելը համընդհանուր ծիծաղ առաջացրեց ղահլիճում: Շատ էի վիրավորվել, թե ինչի վրա էին ծիծաղում, այդպես էլ չհասկացա: Այսպես սկսվեց իմ թատերա­կան կյանքը, այսպես առաջին անգամ ծիծաղեցրի հանդիսատեսին»: Եվ հետո՜ արդեն 1974-ին, ժան էլոյանը, նկատելով նրա մեջ դերասանական ինքնատիպ խաղ, հրավիրում է Լենինականի Գորկա այգում գտնվող Ասքանազ Մռավյանի անվան պետա­կան թատրոն, որը, ի դեպ, Հայաստանում երկրորդ պետական թատրոնն էր: Այստեղ աշխատում է մինչև 1953 թ., այստեղ էլ նրա ներաշխարհը բացահայտելու և ինքնաճանաչման հնարավորություն է ստեղծվում:

                                                                                      ԹԱՏՐՈՆ ԵՎ ԿԻՆՈ

Նա այդ պատվանդանին հասել էր իր ինքնատիպ անհատականության շնորհիվ: Արվեստում կյանքի փորձաշրջանն անցել էր մեծ արվեստագետների` Հրաչյա Ներսիսյանի, Դավիթ Մալյանի, Հենրիկ Մալյանի, Վարդան Աճեմյանի, Փաշայանի, Ավետ Ավետիսյանի, Ցոլակ Ամերիկյանի և այլոց դպրոցում:
Թատրոնը նրա կենսակերպն էր, նրա ներաշխարհը բացահայտելու, մարդկայինը, վեհը վեր հանելու հնարավորություն: 
«Թատրոնը մարդու հետ ծնված բան է, նրա ծեսերը, հարսանիքները, հուղարկավորությունը, եկեղեցին, սրանք հանճարեղ բեմադրություններ են»,- այսպես է արտա- հայտվում Ֆրունզը թատրոնի մասին: 
Իսկ կինոն Մհերի համար մի ուրիշ աշխարհ էր, նրա տաղանդը բարձր են գնա­հատել խորհրդային կինոռեժիսորներ Դանելիան, Ռոլան Բիկովը, Դմիտրի Քյոսայանը և այլք, և նկարահանված ֆիլմերն էլ դարձել են մնայուն արժեքներ:
Բոլորը նրան գիտեին, սիրում էին, նրա կերպավորած դերերն էլ մեր ժողովրդի մեջ առանձնահատուկ ձևով են հիշվում: «Ինչ դեր էլ որ խաղամ էի, փորձանք էր ինձ հա­մար. ասենք խաղացել էի «01-99»-ում. Գարսևան, չէ՞, բոլորը հետևիցս բղավում էին' Գարսևան՜, Գարսևա՜ն: Ինչ նոր դեր էլ խաղաս` Գարսևան ես: Հետո` Դմբուզ Արսեն, և այսպես շարունակ...»:
Սոս Սարգսյանն ասում է. «Խաղում էր Մհերը, խաղացնում էր հանդիսատեսին իր հետ, ստիպում, որ ստեղծագործի հավասար, մասնակցի ճշմարտության արարմանը»: Այդպիսին էր Մհերը նաև Ալբերտ Մկրտչյանի «Հին օրերի երգը» ֆիլմում (և ոչ միայն, որը, ի դեպ, նկարահանվել է իրենց փողոցում) կերպավորած փոստատար Նիկոլի դերում:
Այս առիթով զրուցում էի Ֆրունզիկի դա­սընկերոջ` Ռաֆայել Եղոյանի հետ: «Ֆիլմի նկարահանումների ընդմիջման ժամանակ անգամ Ֆրունզն այնպես էր մտել դերի մեջ, որ դուրս չէր գալիս այդ հոգեվիճակից: Իրականում փոստատար Նիկոլը եղել էր, նա իր կեցվածքով և միմիկայով վերամարմնավորել էր Նիկոլին:
Իսկ սև թուղթը, սև թուղթն ինքնամոռաց կերպով այնպես էր ծամում, որ մեզ` հանդիսատեսիս ապրեցրեց իր վերապրածով: Սա ևս դերասանական տաղանդի յուրատիպ դրսևորում էր, որն առկա էր Ֆրունզի մեջ»,- ասաց նա:
Հայ կինոյում նրա հումորաթախծոտ դե­րերը շատ կոլորիտային են, գուցե և անկրկնելի: «Մեր մանկության տանգոն», «Կտորմը երկինք», «Տերն ու ծառան», «Եռանկյունի», «Մենք ենք, մեր սարերը», դրանց մեջ Ֆրունզիկ Մկրտչյանն անպայման բացահայտվել է իր բացառիկ իմպրովիզացիաներով և ավելի հետաքրքիր դարձրել ֆիլմերը:

ՃԱԿԱՏԱԳԻՐԸ ՀԵԳՆԵՑ ՖՐՈՒՆԶԻՆ

Արվեստում կայացավ որպես ժողովրդականություն վայելող մեծ դերասան`բացառիկ անհատականություն: Իսկ կյանքում: Առհասարակ ո՞վ էր Ֆրունզիկը: Ընտանեկան երջանկություն, սեր, փոխըմբռնում, ընտանեկան անդորր, այս ամենը, ինչպես մանկության չիրականացված երազանքը, մնաց անկատար: Նրա ամուսնություններից և ոչ մեկը երջանկություն չբերեցին նրան: Դոնարա Մկրտչյա­նի հետ ամուսնությունը երազած երջանկության ճիշտ հակառակը ստացվեց: Կնոջ հանկարծակի հոգեկան խանգարու­մը, որը հետո փոխանցվեց որդուն` Վա­հագնին, վերջինիս ախտորոշումը Ֆրանսիայում` անբուժելի հիվանդություն, հիմ­նովին բեկեցին դերասանի կենսախինդ ոգին և դարձրին նրան հոգեպես տկար ու անօգնական...
Երկրորդ ամուսնությունն էլ Թամարա Հովհաննիսյանի հետ երջանկություն չբե­րեց դերասանին և կարծես ավելի մեծացրեց դժբախտությունների սահմանները` մեծ դերասանին հասցնելով հուսահատ անորոշության:
Եվ ի՞նչ ստացվեց. մղձավանջային մենություն, որը նրան տանում էր մահվան արահետով, համենայն դեպս, մեծ դերա­սանն այդ էր ուզում` անիմաստ համարելով ապրելը: Իր իսկ պատմելով` նա իր կյանքում ընդամենը մեկ անգամ է երջանիկ եղել, այն էլ հանդերձյալ աշխարհում, երբ վիրահատական սեղանին է եղել (ընդամենը վայրկյաններ): «Ես հիմա գիտեմ` ինչ բան է երջանկությունը: Ինչ համ ունի, ինչ գույն ունի, ինչն է իսկականը, ինչն է անցողիկը, սուտը, պատրանքը, ինչ է երազը, և ինչն է մեծ իրականությունը... Անբացատ­րելի լուսեղեն մի պահ, որ հավերժություն էր... »: Դերասանի մահից հետո' 1998-ին, ծանր հիվանդությունից մահանում է աղջի­կը' Նունեն, 2002-ին' որդին' Վահագնը, իսկ բոլորովին վերջերս' կինը' Դոնարա Մկրտչյանը: Խեղված ճակատագիր. այս էր իրականությունը:

 ԹԵ ԻՆՉՊԵՍ ՖՐՈՒՆԶԻԿԸ  ԴԱՐՁԱՎ  ՄՀԵՐ